Vice Versa
Sam Pormes is door Personele Samenwerking in Ontwikkelingslanden (PSO) uitgezonden naar de Molukken in Indonesië. Vice Versa ontmoet hem op Ambon, de plek waar zijn wortels liggen en hij bijna anderhalf jaar heeft gewoond en gewerkt. Door de bezuinigingen kan hij zijn werk niet meer voortzetten en moet hij het eiland verlaten. Pormes uit felle kritiek op het Nederlandse ontwikkelingsbeleid en de ontwikkelingsorganisaties.Door de bezuinigingen van het vorige kabinet kan Sam Pormes (54) zijn werk niet meer voortzetten en moet hij het voor hem bijzondere eiland Ambon in Indonesië verlaten. De plek waar hij zich echt thuis voelt. 'Voor het eerst in mijn leven hoef ik mij niet te legitimeren, wie ik ben en waar ik vandaan kom', aldus Pormes die in het verleden onder meer voor GroenLinks in de Eerste Kamer zat. Sinds 1989 is hij betrokken bij OS en de Molukken. Op dit moment is hij voorzitter van stichting TitanE in Nederland en vertegenwoordiger van de stichting op Ambon.
Karaoke
Tijdens het afscheidsdiner, die de partnerorganisatie Baileo voor hem organiseert, houdt de van oorsprong Molukse Pormes zich op de achtergrond. Hij is een geliefd man en
wordt een paar keer geknuffeld door de aanwezige dames, maar blijft bescheiden. Er wordt volop meegezongen met de karaoke, want zingen is een geliefde bezigheid van vele Ambonezen.Baileo is gevestigd op Ambon en is een van de elf lokale partners die deel uitmaakt van het netwerk waar steun aan wordt gegeven door PSO. De organisatie wil een bijdrage leveren aan structurele armoedebestrijding door het sterker maken van maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden door capaciteitsopbouw. Zij zenden professionals uit, waaronder Sam Pormes, om geleerde lessen te verspreiden en actief te delen. Het zijn de lokale organisaties die rechtstreeks contact hebben met en de belangen behartigen van de arme mensen, de uiteindelijke doelgroep. Eind 2012 wordt de vereniging opgeheven door veranderingen in het Nederlandse financieringsbeleid.
'Amehoela'
'De Molukken behoren tot een van de meest armoedige regio's van Indonesië', begint Pormes zijn betoog. Hij vervolgt: 'Investeren in de lokale economie is belangrijk en dat wordt niet gedaan. Dit heeft natuurlijk ook te maken met de politieke prioriteit en daar valt de Arabische wereld op dit moment onder. En terecht, dat verdient ook alle aandacht, maar dat wil niet zeggen dat je al het andere moet laten.'
Tot zijn spijt is dit wel gebeurd toen het kabinet aantrad met staatssecretaris Ben Knapen voor Ontwikkelingssamenwerking en er een miljard moest worden gekort. Pormes: 'Knapen zei: "Ik moet korten en ik heb een politieke boodschap – ik moet een miljard bezuinigen."That's it! Alle organisaties waren er boos over, maar met welk gevolg? Zij vertellen exact hetzelfde aan hun partnerorganisaties. We moeten bezuinigen, dus we trekken de stekker eruit. Ik vind dit asociaal, onbegrijpelijk en onbeschaafd. En dan geven ze als argument: we moeten politieke keuzes maken. Ja, amehoela.'
'In Nederland is er een sociaal plan, alles is keurig geregeld: je krijgt zoveel jaarsalaris mee, een bonus – noem maar op. Op de Molukken is geen enkel sociaal plan. Ik vraag mij dan echt af waar de verantwoordelijkheid is gebleven', zegt Pormes zichtbaar opgewonden. Met dit in zijn achterhoofd laat hij zijn werk op de Molukken achter. Hij blijft zeker nog vrijwilligerswerk verrichten. Dit kan ook niet anders als je ziet hoe hij zich thuisvoelt op het eiland.
Hervorming
Er zijn een aantal punten waar Pormes zich over opwindt. Hij is namelijk ook van mening dat er in de OS een heleboel dingen geschrapt kunnen worden. Waarvan hij zegt: 'Weggegooid geld.' Hiermee doelt hij bijvoorbeeld op het schrappen van externe deskundigen. 'Deze deskundigen kosten een heleboel geld en het heeft vaak niet eens het gewenste effect. Het inzetten van lokale mensen is voordeliger en effectiever. Daarom zouden de partnerorganisaties veel meer inspraak moeten krijgen', aldus Pormes.
Daarnaast vindt hij dat Nederlandse donoren publieke verantwoording moeten afleggen, naast de al verplichte evaluaties. Hij vindt het oneerlijk dat zij hun keuzes niet hoeven te verantwoorden. Pormes ergert zich ook aan de projectmatige steun van ngo's. 'Waarom verwacht de donor wel structurele steun van de overheid?', oppert Pormes verbaasd. Donoren gaan een relatie van maximaal acht tot tien jaar aan met de partner, zodat zij niet afhankelijk worden van de donor. Hij vindt het een veel beter idee om de partner acht jaar voor honderd procent te steunen en na die acht jaar te zeggen dat zij hun middelen voor 25 procent elders moeten halen. 'De donor blijft graag zijn machtspositie behouden door de afhankelijkheid van de partner. Er is hervorming nodig. Geef de Derde Wereld een grotere stem!', zegt hij.
De fout in
Door deze grotere stem te geven gaan organisaties ook minder snel de fout in. Pormes noemt als voorbeeld Mama Cash, een internationaal vrouwenfonds. In november 2008 richtten Mama Cash en Hivos het Riek Stienstra Fonds op. Het Riek Stienstra Fonds wierf donateurs en genereerde aandacht voor de positie van lesbische, biseksuele en transgenders (LBT's) wereldwijd, waaronder op Jakarta en Surabaya in Indonesië. Pormes: 'Deze organisatie steunt alleen maar landelijke organisaties en dit noem ik het toppunt van naïviteit. Indonesië is geen Nederland, dit land heeft 242 miljoen inwoners en de totale oppervlakte is net zo groot als Europa. De organisatie komt op voor vrouwen in de stad, maar waar is de pijn het hardst? In de regio's en gebieden waar traditionele culturen vrouwen nog steeds in de positie van onderdrukking houden.'
'De high society en middenklasse hebben het in landelijke organisaties voor het zeggen. Niet dat dit slecht is, maar het betekent toch dat zij over het algemeen voor eigen parochie gaan werken en dat zij zich eigenlijk alleen maar inzetten voor vrouwen die al deels geëmancipeerd zijn. Dit betekent dat het hun positie wel versterkt, maar dat het verschil tussen vrouwen uit de stad en vrouwen op het platteland steeds groter wordt.'
Verkeerde aanpak
'Organisaties in Jakarta weten volstrekt niet wat er speelt op een eiland honderd zeemijl hiervandaan en wat het is om als vrouw te leven op Buru. De afstand van Jakarta naar Europa is heel klein, terwijl de afstand tussen Jakarta en het platteland gigantisch is. De groei in Indonesië mag dan wel vijf à zes procent zijn, maar voor de Molukken is dit maar één à twee procent. Waar is in godsnaam de analyse van deze organisatie? Waarop is hun aanpak gebaseerd? Ze bekijken de situatie met een ongelofelijke Westerse bril. Houd je dan maar liever bezig met Nederland', zegt Pormes vastbesloten.
Door de bezuinigingen, projectmatige steun en de verkeerde aanpak vindt hij de kritiek op de ontwikkelingssamenwerking volkomen begrijpelijk. Daarom hoopt hij op hervorming. 'Zorg voor een programma in plaats van dat je de stekker er abrupt uittrekt. Indonesië is een land in transitie. Juist nu is het een erg belangrijke tijd en is het helpen opbouwen van een sterke civil society van belang. Er is veel meer nodig. Er worden allerlei trainingen gegeven in Jakarta, maar daar hebben ze op de Molukken niks aan.'
Good governance
'De Indonesische politiek is een electorale vereniging. Het blijft zo doorgaan, omdat de politieke verantwoording ontbreekt. Dan kun je nog zo vaak trainingen geven, zoals good governance waar Nederland mee bezig is. Maar als je de structuur niet verandert heeft het geen zin.'
Maar wat als deze structuurverandering niet wordt aangenomen door de Indonesische politiek en overheid? 'Dan komen we weer terug bij de civil society. De bevolking moet goede voorlichting krijgen over wat hun rechten zijn als ze gaan kiezen. Als je geen democratische traditie hebt kunnen opbouwen, weten mensen ook niet wat ze met hun stem aanmoeten. Hun stem is handel geworden, en dat versterkt weer die hele corruptie. En zo houdt het elkaar in de houdgreep.' Corruptie is het grootste probleem in Indonesië. 'De bestrijding is erg lastig, het is gecultiveerd en het heeft zoveel koppen.'
Pormes noemt zichzelf een ongelofelijk bevoorrecht mens. 'Mijn werk op de Molukken is het mooiste deel van mijn leven in mijn hele carrière geweest. Ik heb er ontzettend veel plezier aan beleefd en niet alleen dat, namelijk ook voldoening en zingeving. Dat heeft er natuurlijk mee te maken dat ik mij ontzettend thuis voel.' Er moet nog heel wat gebeuren in het land. 'De Nederlandse overheid moet meer investeren in corruptie door de civil society sterker te maken en de democratie te ontwikkelen.'
Petra Kuipers volgde de coolpolitics masterclass van Jan Pronk en maakte haar reis naar Indonesie in het kader van Beyond Your World, het journalistieke trainingsprogramma van lokaalmondiaal.
Sent with Reeder
(verzonden vanaf tablet)
