Het debat over het nut van ontwikkelingssamenwerking zit momenteel op een hoogtepunt. Jack van Ham wil een stevig onderbouwd tegengeluid geven aan Arend Jan Boekestijn en consorten. De voormalig topman van ICCO en het Rode Kruis is daarnaast bang dat Nederland 'een mooie toekomst achter zich laat'.
Dat de kogel door de ontwikkelingshulpkerk zou gaan, is geen verrassing. Arend Jan Boekestijn en consorten kregen jarenlang vanwege populistische en spektakeltaal veel mediapodium. Nu lijkt het laatste restje verzet hiertegen verdwenen. In twee jaar tijd wordt het budget van, volgens Boekestijn, "het nationaal schuldgevoel", waarschijnlijk met ongeveer 50% wegbezuinigd.
Het gedoogkabinet haalde er in zijn eerste jaar 900 miljoen euro af. Hierbij reken ik de budgetvervuiling niet mee. In haar tweede jaar moet het gek gaan als ze er niet nogmaals 0,5 tot 1 miljard euro afhalen.
In zijn eentje
'Achter zijn wat groot uitgevallen en ruim gevulde salade' (NRC Handelsblad, zaterdag 31 maart), zat Boekestijn tegenover NRC-redacteur Tom-Jan Meeus toen hij vertelde over zijn verdiensten op het gebied van ontwikkelingshulp voor een interview in deze krant. In zijn eentje sloopte hij 'de linkse kerk' op dit onderwerp. Vanaf dag één dat hij in het parlement kwam, startte hij zijn aanval. Met nimmer een stap in Afrika gezet, wist deze geschiedenisprofessor Nederland te overtuigen dat 'hulp niet helpt' en dat 'hulp afhankelijk maakt' en 'zo spoedig mogelijk gestopt dient te worden'. Met compassie kwam hij de door ontwikkelingshulp gesteunde slachtoffers van verafschuwde corrupte regimes (Congo) onder ogen. Vervolgens beschoot hij als inmiddels oud-Kamerlid de ontwikkelingshulp met sloopplannen vanuit Utrecht.
Dat er bij de rekenmodellen en filosofie van hulpafhankelijkheid kritische vragen kunnen worden gesteld, zal de gemobiliseerde en met succes opererende tegenstanders van hulp weinig schelen. Zij zijn inmiddels ook in de kleinst denkende meerderheid aan het roer van de BV Nederland.
Hoe kunnen onze medewereldburgers, meer dan 1,5 miljard in getal, hulpafhankelijk zijn geworden van 100 miljard euro wereldwijde ontwikkelingshulp? Deze hulp voegt per dag ongeveer een kwartje toe aan het inkomen van 2 dollar per dag. Volgens de doctrine van Boekestijn moeten ze daarmee zelf hun welvaart organiseren en zich tegen corrupte regimes verzetten.
Echte hulpafhankelijkheid
Een afhankelijkheidsrelatie ziet er volgens mij iets anders uit. Bijvoorbeeld als er 2000 miljard euro belastinggeld in banken wordt gestopt die anders omvallen, dat noem ik hulpafhankelijkheid. Maar dat is niet aan de anti-hulplobby besteed. Zij geven liever nog een schepje meer chagrijn over ontwikkelingssamenwerking, over die hulporganisaties die steeds meer afhankelijk zijn geworden van de overheid. En volgens Boekestijn kunnen zij nog nauwelijks op steun vanuit de bevolking rekenen.
Het is tekenend voor hedendaagse politici van zijn kaliber dat ze aan hun kiezers niet meer durven uit te leggen dat zij, gekozen volksvertegenwoordigers, dit soort besluiten decennia lang zelf hebben genomen. Met voldoende meerderheid in de Kamer en dus, volgens de wetten van de parlementaire democratie, met de steun van de bevolking die ze koos. Deze beslissingen gingen destijds boven de waan van de dag uit, maar dat was het lef en het bijzondere van de politiek. Het is een weg die Kamerleden in de huidige internet-poll-politiek niet meer durven te gaan en in plaats daarvan zijn ze zich gaan verschuilen achter de meerderheid van de dag. Onze parlementariërs duiken weg op het moment dat we wat van ze mogen verwachten en laten hun besluiten afhangen van opiniepeilers als Maurice de Hond. Of in het geval van de PVV en VVD, op ons nationale geweten: dagblad De Telegraaf.
Op dinsdag 3 april maakte deze krant weer eens duidelijk aan welke kant van de discussie zij staat. Met chocoladeletters op de voorpagina "beschuldigde" de krant CDA-prominenten (en Bill Gates) dat ze zich laten beïnvloeden door hulporganisaties. Waar de krant dagelijks mensen als Wientjes aan het woord laat om het achterkamertjesberaad in het Catshuis te bestoken, criminaliseren ze mensen die zich druk maken over de publieke zaak en de laatste restjes solidariteit. Op deze manier worden de Nederlandse belangen gespaard, de publieke en mondiale zaak verkwanseld en de positie van Nederland in de wereld vergooid.
Afkoop en verzachting
Laat er geen misverstand over zijn, ontwikkelingssamenwerking is nooit alleen altruïsme geweest. Dit in tegenstelling tot wat Boekestijn en zijn medestanders beweren. Het was en is in veel gevallen de afkoop en verzachting van oneerlijke handelsverdragen, behoud van economische voorsprong en eigenbelang. Het was op goede wijze gericht en gebracht naar landen die nauwelijks op eigen benen konden staan en een steuntje in de rug kregen. In ruil hiervoor bracht het voordelen met zich mee als ruimte, grondstoffen en energie.
Nu we de investeringen in ontwikkelingssamenwerking kunnen verzilveren doordat landen opkomen en meer welvaart krijgen, dan telt Nederland zijn knoopsgaten en niet zijn knopen. Wij draaien ons om en gaan fors bezuinigen in plaats van noodzakelijk beter te investeren in faire en duurzame ontwikkeling, kennisversterking, deugdelijke belasting en rechtssystemen en bestrijding van corruptie.
Geïsoleerd plekje
In plaats van tientallen jaren van voorsprong op vele gebieden als techniek, mensenrechten, educatie en zorg op goede en economische wijze te delen, bezuinigt Nederland waardoor het zich terugtrekt. Met Wilders, de nationale trots van euroscepsis en xenofobie, voorop wordt Nederland het geïsoleerde plekje achter de dijken.
Over tien jaar herinnert niemand zich het durflandje vol lef en initiatiefnemer in Europa. Het landje dat niet te beroerd was om te investeren in compassie en globaliseren. Dat voorop liep in innovatie en een moreel gidsland was.
Dankzij Wilders zal een ondraaglijk zorgsysteem tegen die tijd het bedrag van 100 miljard euro per jaar benaderen. Waar heb ik dat bedrag eerder gehoord? En een hypotheekrenteaftrek die groter is als de overheidsschuld, sleept zich in de achterhoede van de wereldwijde economie vooruit. Nederland laat een mooie toekomst achter zich.
"De prijs van nationalisme, angst en gemakzucht", met dank aan onder andere Arend Jan.
(verzonden vanaf tablet)
