Staatssecretaris Knapen van Buitenlandse Zaken zal zich in 2012 over de begroting buigen om te kijken wat er mogelijk is voor MFS-II. Deze toezegging deed hij gisteravond tijdens het Algemeen Overleg over de Wereldbank en het IMF.
Eerder die dag was er door de Eerste Kamer een motie aangenomen waarin de staatssecretaris opgroepen wordt de 50 miljoen euro bezuinigingen op MFS-II ongedaan te maken. Knapen liet tijdens het Algemeen Overleg weten de wensen die er in beide Kamers bestaan, te respecteren.
Het Algemeen Overleg vond plaats aan de vooravond van de jaarlijkse spring meetings van het IMF en de Wereldbank in Washington op 16 en 17 april, waar de ministers (of in het geval van Nederland de staatssecretarissen) van Financiën en Buitenlandse Zaken bij elkaar komen. Tijdens deze vergadering wordt onder meer overlegd over de zestiende middelenaanvulling aan het IDA-fonds. Dit fonds verstrekt rentevrije, lange-termijn leningen aan de 79 armste landen ter wereld. Iedere drie jaar worden de fondsen aangevuld. Een land is verplicht hun beloofde bedragen over een periode van negen jaar betalen, maar Nederland voldoet haar verplichtingen meestal in zes jaar.
IDA-16 en het maatschappelijk middenveld
Enkele Kamerleden aasden erop geld uit het IDA-fonds over te hevelen naar het maatschappelijk middenveld. Knapen zei echter dat er voor dit jaar geen kasschuiven meer mogelijk zouden zijn voor IDA, omdat de betalingen al zover zouden zijn uitgerekt als mogelijk was. De betalingen voor IDA-14 en IDA-15 hadden echter wel degelijk nog verspreid kunnen worden over de komende jaren, als Nederland zich zou houden aan de verplichte betalingstermijn van negen jaar in plaats van de bedragen in zes jaar te willen aflossen. Overigens is de regering voornemens de betalingen aan IDA-16, die vanaf 2012 zullen beginnen, wel in negen jaar te voldoen en lijkt daarmee af te wijken van de termijn van zes jaar die ze gewoonlijk hanteerde.
Het bedrag dat Nederland heeft toegezegd voor het IDA-16 fonds, valt fors hoger uit dan IDA-15: 727 miljoen ten opzichte van 584 miljoen voor IDA-15. De oppositie, met name Ewout Irrgang (SP), kon dit hoge bedrag moeilijk verkroppen, te meer omdat op het maatschappelijk middenveld flink bezuinigd wordt. Knapen wist deze kritiek behendig te pareren door erop te wijzen dat de bedragen aan andere multilatere instellingen, zoals het UNDP, Unicef en het Global Funds en flink waren verlaagd, en dat er ngo's zijn die er in het kader van MFS-II er behoorlijk op vooruitgaan.
'Good value for money'
Volgens Knapen is het IDA-fonds van de Wereldbank daarnaast 'good value for money'. De Wereldbank heeft volgens hem een sleutelpositie in de internationale hulparchitectuur, is effectief in ontwikkelingssamenwerking en de prominente plaats dat de thema's voedselzekerheid en fragiele staten innemen, past bij de speerpunten van het Nederlands beleid.
Opvallend is dat uitgerekend de rol van de Wereldbank als het gaat om het inspelen op conflictsituaties, weinig effectief is geweest. Dit wordt geconcludeerd in het World Development report van 2011, dat twee dagen geleden uit is gekomen. Volgens Irrgang is bovendien het beleid van de Wereldbank op het gebied van klimaatverandering en armoedebestrijding, weinig effectief.
Invloed 'kopen'?
Verwarring was al eerder ontstaan over de koppeling tussen de hoge geldelijke bijdrage van Nederland aan IDA-16 en de wens om invloed te hebben op de besluiten van de Wereldbank. Tijdens het Wetgevingsoverleg van 6 december had Knapen aangegeven dat de verhoging van de Nederlandse bijdrage niet voortkomt uit de wens mee te praten, maar dat het geld voor IDA-16 simpelweg welbesteed geld is. Tegelijkertijd beaamde hij dat de geldelijke bijdrage wel degelijk meetelde in de wens 'een stem behouden'. Arjan el Fassed (Groenlinks) wilde gisteravond van de staatssecretaris een concreet voorbeeld weten van zaken waarop Nederland in het verleden invloed had uitgeoefend. Knapen wist hierop te antwoorden dat Nederland een succesvolle lobby had gevoerd voor de onderwerpen gender en Seksuele en Reproductie Gezondheid en Rechten.
Toch moest Knapen toegeven dat Nederland niet veel zicht had op de verdeling van de gelden bestemd voor begrotingssteun, nadat er kritische vragen kwamen van PvdA Tweede Kamerlid Sjoera Dikkers en SP'er Irrgang, die erop wezen dat de Nigeria en Pakistan – in de ogen van de SP-woordvoerder corrupte landen – grote bedragen van de Wereldbank ontvingen.
Gered door de klok?
Ook over het gebrek aan transparantie van de Wereldbank waren de Kamerleden kritisch. De staatssecretaris gaf toe dat op dit punt nog het een en ander te verbeteren is en wil ook aandringen op verbeterde transparantie. Volgens hem is de Wereldbank een 'klassieke' instelling, maar van goede wil en moet het de ruimte gegeven worden om veranderingen stap voor stap door te voeren.
Tegen half acht had Knapen nog niet op alle kritische vragen van de Kamerleden een gedegen antwoord gegeven. Werd hij gered door de klok of waren de Kamerleden simpelweg gauw tevreden? De staatssecretaris kwam er in ieder geval goed vanaf. Zo hoefde hij geen uitgebreid antwoord te geven op de vraag van Irrgang waarom de top van de Wereldbank meer dan 350 miljoen dollar per jaar verdient.
Aankomend weekend zal de staatssecretaris afreizen naar de spring meetings in Washington. Hij zal zich daar onder andere inzetten voor meer transparantie, voedselzekerheid (met name op het gebied van prijsschokken op de wereldmarkt) en zich kritisch opstellen ten opzichte van begrotingssteun naar corrupte landen.
Lees ook: Nederland en de Wereldbank
